DÜNYA’NIN İKLİM ZENGİNLİĞİ KONUYA BAŞLARKEN SAYFA 81 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
Yeryüzünde sıcaklık, basınç, nem ve yağışın dağılışında farklılıklar vardır. Buna bağlı olarak farklı iklim tipleri görülür. Aşağıda Dünya’daki farklı iklim tiplerini yansıtan fotoğraflar yer almaktadır. Fotoğraflardaki yerler Dünya’nın hangi bölgelerinde olabilir? Fotoğrafların altındaki boşluklara yazınız. Bu fotoğraflardaki iklim özellikleri hakkında neler söylenebilir? Bu konuda bir metin oluşturunuz.
EKVATORAL İKLİM
Ekvator çevresinde 0-10 derece enlemleri arasında görülür. Ekvatoral iklim, Amazon ve Kongo Havzalarının büyük bir kesiminde, Gine Körfezi kıyılarına yakın bölgelerde, Endonezya ve Malezya'nın büyük bir bölümünde etkilidir.
Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C’un üstündedir. Kış mevsimi yoktur. Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir. Yağış rejimi düzenlidir. Yağışlar konveksiyonel kökenlidir. Yıllık yağış miktarı 2000 mm’nin üstündedir. Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ağaçlarıdır(EKVATORAL YAĞMUR ORMANLARI). Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır. Toprakların fazla yıkanmasından dolayı verimi düşüktür.
SUBTROPİKAL İKLİM (SAVAN İKLİMİ – YAZI YAĞIŞLI TROPİKAL İKLİM)
10-30 derece kuzey ve güney enlemlerinde görülür. Tropikal iklim Sudan, Çad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde etkilidir.
Sıcaklık ortalaması 20 °C’un üzerindedir. Güneş ışınlarının daha dik geldiği sıcak dönemi yağışlı, yılın geri kalanı kuraktır. Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm arasındadır. Bitki örtüsü yaz yağışları ile yeşeren uzun boylu ot topluluklarından oluşan savandır. Ot toplulukları arasında seyrek, kurakçıl ağaçlar ve ağaç toplulukları bulunur. Bu otlar arasında daha çok belgesellerde izlediğimiz zürafa, fil, aslan vb. hayvanlar yaşar.
MUSON İKLİMİ
Güney Hindistan, Güney Çin, Güneydoğu Asya, Japonya ve Mançurya’da görülür. Bu bölgeler, muson rüzgârlarının etkisi altındadır.
Yıllık ortalama sıcaklık 15-20°C’tur. Alçak enlemlerde sıcaklık yüksektir. Kuzeye doğru kışlar daha sert geçer. Muson rüzgârlarının esme yönüne paralel olarak yazlar yağışlı, kışlar kuraktır. Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır. Kıyı Dünya’nın en çok yağış alan bölgelerinden birisi olan bu bölgede yağışların %85 i yaz aylarında düşer ( yaz musonları).Kış mevsimi ise kurak geçer ( kış musonları)Örneğin Hindistan'ın kuzeydoğusunda yer alan Çerapunçi 12.000 mm yağış ile Dünya’nın en fazla yağış alan yeridir. Bitki örtüsü kıyı kesimlerinde kışın yaprağını döken MUSON ORMANLARI, kuzeye doğru ise savanlar görülür.
AKDENİZ İKLİMİ
Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler, Avustralya'nın güneybatısı, Güney Afrika Cumhuriyeti'nde Kap Bölgesi, Şili'nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika'da Kaliforniya çevresinde etkilidir.
Yıllık sıcaklık ortalaması 18°C'tur. Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600- 1000 mm arasındadır. Yaz ayları kurak, kış ayları yağışlıdır. En fazla yağış kış aylarında düşer. Karakteristik BİTKİ ÖRTÜSÜ KIZILÇAMLAR ve bunların tahrip edilmesiyle ortaya çıkan MAKİLERDİR. Makiler, sürekli yeşil kalabilen, kısa boylu, sert yapraklı, kuraklığa dayanabilen, çalımsı bodur ağaçlardır. Akdeniz ikliminde yağışın az çok yeterli olduğu orta yükseklikteki yamaçlarda iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar (Kızılcam, sarıçam, karaçam ormanları gibi) yer alır.
Genellikle 30°- 60° enlemleri arasında kıtaların batı kıyılarında görülür. Kıtaların batı kıyılarındaki sıcak su akıntıları ve nemli batı rüzgârları iklimin oluşumunda önemli rol oynarlar. Okyanusal iklim Batı Avrupa, Batı Kanada ve Güney Alaska kıyılarında, Güney Şili, Avustralya'nın kuzeydoğusu ve Yeni Zelanda'da etkili olmaktadır.
Ortalama sıcaklık, 13-15°C'tur. Yıllık sıcaklık farkı 15°C'u geçmez. Her mevsim yağışlıdır. Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır. Yağış rejimi düzenlidir. En fazla yağış sonbaharda düşer. Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir.
Bitki örtüsü geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karışık ormanlardır. Ormanların tahrip edildiği yerlerde gür çayırlar bulunur.
Bitki örtüsü geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karışık ormanlardır. Ormanların tahrip edildiği yerlerde gür çayırlar bulunur.
Not: Batı rüzgarları etkisiyle bol yağış alan bu iklim bölgesinde en fazla yağış sonbahar da düşer.
Not:Türkiye ‘de Karadeniz kıyılarında görülen Karadeniz iklim ılıman okyanusal iklime benzemektedir.
Ilıman ve sıcak kuşaklarda karaların iç kısımlarında görülür. Orta Avrupa'da, Asya'nın iç kısımları ve Kuzey Amerika'nın orta kısımlarında etkilidir.YAZLAR SICAK VE KURAK, KIŞLAR SOĞUK VE KAR YAĞIŞLIDIR. Yağışların büyük bölümü ilkbaharda düşer. İlkbahar yağışlarının konveksiyonel oluşumludur. Günlük ve mevsimlik sıcaklık farkları belirgindir.Step iklimlerinde yıllık sıcaklık farkı 15 - 30°C’dir. Yıllık yağış miktarı 300 - 500 mm’dir.Doğal bitki örtüsü İLKBAHAR YAĞIŞLARI İLE YEŞEREN VE YAZIN KURAKLIĞIN ETKİSİYLE SARARAN ot toplulukları olan BOZKIRLARDIR. (STEP)
KARASAL İKLİM – SERT KARASAL İKLİM – YAZI YAĞIŞLI KARASAL İKLİM
Genel olarak 30 -65 enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında görülmektedir. Karasal iklim; Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa'da geniş bir yayılış alanına sahiptir. En belirgin özelliği yıllık ve günlük sıcaklık farkının fazla olmasıdır. Yıllık sıcaklık farkı 30° C’tur. Kar, ortalama 80-90 gün toprak üstünde kalır. Denizden uzaklaşıldıkça ve kutba doğru gidildikçe sıcaklıklar çok düşer. Dünyanın kışları en soğuk ve yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgeleri bu iklim alanının denizlerden uzak ve daha kuzeyde olan iç kesimleri ile yüksek kesimlerdir.
Yıllık sıcaklık ortalaması 0 C-10 °C’tur. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise kısa ve sıcaktır. Yıllık yağış miktarı 500-600 mm civarındadır. En fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer. Kış yağışları daha çok kar şeklindedir. Doğal bitki örtüsü iğne yapraklı ormanlardır. Sibirya ve Kanada’da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir. Yağışın azaldığı yerlerde bozkırlar görülür.
ÇÖL İKLİMİ
Dönenceler civarında, kıta içlerinde etrafı dağlarla çevrili alanlarda görülür. Afrika'da Büyük Sahra, Orta Doğu'da Necef, Asya'da Gobi, Taklamakan, Avustralya'da Gobon ve Gibson, Güney Afrika'da Kalahari ve Namib, Güney Amerika'da Patagonya, Atacama ve Peru başlıca çöl alanlarıdır.
Yıllık ortalama sıcaklık 40°C civarındadır. Yıllık ve günlük sıcaklık farkları fazladır. Konveksiyonel kökenli sağanak yağışlar görülür. Yıllık yağış miktarı genellikle 100 mm’den azdır. Bitki örtüsü cılızdır. Doğal bitki örtüsü bazı kurakçıl otlar ve kaktüstür. (ÇÖL BİTKİLERİ).
Sıcak Çöller ( Tropikal)
*Dönenceler çevresinde görülür.
*Oluşmasında dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir
*Afrika’nın kuzeyi (Büyük sahra) Arabistan yarım adası, Basra körfezi çevresi, Hindistan’ın kuzeybatısı (Tar çölü), Avustralya’nın iç kısımları ve batısı, Afrika’nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri, G. Amerika’daki Patagonya Atakama, Peru çölleri ve K . Amerika’daki Meksika çölleridir
Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür. Bu sebeple günlük sıcaklık farkı fazla olan bir iklimdir. Bu çöllerin esas oluşma nedeni ters alizelerdir.
Karasal Çöller
Görüldüğü yerler:
Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür. Buralarda çöl özellikleri görülme sebebi yağış azlığıdır.
Kızılkum (Özbekistan), Karakum (Türkmenistan), Gobi (Moğolistan), Taklamakan (Çin) , Arizona (A.B.D) çölleri VE Gobi çölü
Soğuk Çöller
Görüldüğü yerler:
Kutuplarda görülür.
Çöl denmesinin sebebi yağış azlığıdır.
Yağış azlığının da sebebi sıcaklığın düşük olmasıdır.
Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır. Dolayısıyla yağış da az olmaktadır.
Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur
Not: Dünya'da çöl oluşumunun 2 nedeni vardır;
1. 30 derece enlemlerindeki gibi dinamik kökenli yüksek basınç alanlarında alçalıcı hava hareketlerinin oluşması,
2. deniz etkisinden uzak karaların iç kısımlarında olma
1. 30 derece enlemlerindeki gibi dinamik kökenli yüksek basınç alanlarında alçalıcı hava hareketlerinin oluşması,
2. deniz etkisinden uzak karaların iç kısımlarında olma
Not: Avrupa kıtası çöl bulunmayan tek kıtadır.Avrupa Kıtasının yüz ölçümünün küçük olması, ve ortalama yükseltisinin az oluşuna bağlı olarak deniz etkisinin iç kesimlere kadar sokulması çöl oluşumunu engellemiştir. Yine matematiksel konum olarak 30 derece enlemlerinde topraklarının olmayışı bu kıtada çöl oluşumunu engellemiştir
—Günlük sıcaklık farkı oldukça fazladır.(nem azlığı)
—Yıllık yağış miktarı oldukça azdır
—Çöller genel olarak bitki örtüsünden yoksundur. Bu iklimin doğal bitki örtüsü kuraklığa dayanıklı ot ve kurakçıl çalılardır.
KUTUP İKLİMİ
Kuzey Kutbu çevresinde Grönland Adası’nın iç kısımlarında ve Antarktika'da etkilidir.
Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0 °C'un altındadır. Yağışlar son derece az ve her zaman kar şeklindedir. Ortalama yıllık yağış 200 mm civarındadır. Toprak buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur.
Güneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen sıcaklık yükselemez. Çünkü güneş ışınları yıl boyunca bu bölgelere eğik açılarla gelir. Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ve nem azdır.
En sıcak ay ortalaması 10 °C'u geçmez. Kışın sıcaklık -30, -40 °C'a kadar iner. Yıllık yağış miktarı 200 -250 mm civarındadır. Bitki örtüsü, yosun, ot ve cılız çalılıklardır.
En sıcak ay ortalaması 10 °C'u geçmez. Kışın sıcaklık -30, -40 °C'a kadar iner. Yıllık yağış miktarı 200 -250 mm civarındadır. Bitki örtüsü, yosun, ot ve cılız çalılıklardır.
TUNDRA İKLİMİ
Kutup daireleri çevresindeki kara içlerinde tundra iklimi etkilidir. İskandinavya Yarımadası'yla Kanada'nın kuzeyinde, Sibirya'da ve Grönland Adası’nın kıyı kesimlerinde de görülür.
En sıcak ay ortalaması 10 °C'u geçmez. Kışın sıcaklık -30, -40 °C'a kadar iner. Yıllık yağış miktarı 200 -250 mm civarındadır. Yılın büyük bir bölümünde toprak donmuş haldedir. Kısa geçen yaz döneminde toprağın buzu çözülür ve bataklık haline gelir. Bitki örtüsü, yosun, ot ve cılız çalılıklardan oluşan TUNDRA BİTKİLERİ dir.
ETKİNLİK SAYFA 85 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
1.Tundra ikliminin görüldüğü yerlerde toprağın yılın büyük bir bölümünde donmuş olduğu gözlenir. Bu olayın nedenini açıklayınız.
Sıcaklığın yılın büyük bir bölümünde 0 °C nin altında olmasıdır.
2.Kutup ikliminin görüldüğü yerlerde yıllık güneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen neden soğuk iklim koşulları yaşanmaktadır?
Güneş ışınları kutup bölgesi çevresine dar açılarla gelmesinden ve atmosferde tutulmasından dolayı güneş ışınları bu bölgeyi ısıtamaz.
ETKİNLİK SAYFA 86 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
1.Sınıfta farklı iklim tiplerini temsil eden gruplar oluşturunuz. Seçtiğiniz iklim tipinin özelliklerini yansıtan yaşam tarzını dramatize ediniz.
2.Aşağıdaki haritada farklı renklerle gösterilen alanlarda hangi iklim tiplerinin etkili olduğunu yazınız.
Ekvatoral iklim ( kırmızı), Tundra iklimi( koyu mor)
ETKİNLİK SAYFA 86 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
İklim ve bitki toplulukları arasındaki ilişkiyi göz önünde tutarak aşağıdaki boşluklara uygun ifadeleri yazınız.
1. Sıra: Tropikal iklim, Muson ormanları, Çöl iklimi
2. Sıra: Maki, İğne yapraklı orman, Step iklimi, Bitki örtüsü yok.
3. Sıra: Kutup iklimi, Tundra
ETKİNLİK SAYFA 87 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
İklim tiplerinin dağılışını gösteren haritalardan yararlanarak aşağıdaki Dünya haritalarında hangi iklim tiplerinin görüldüğünü boşluklara yazınız.
1- Ilıman kuşak karasal iklim,
2- Akdeniz iklimi,
3- Çöl İklimi,
4- Muson iklimi,
5- Ekvatoral iklim,
6- Tropikal iklim.
PROJE ÇALIŞMASI SAYFA 88 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
Farklı iklim tiplerinin insan üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik amaçlı bir proje çalışması hazırlayınız. Bu projenizi hazırlarken sayfa 205’teki örnek proje çalışmasını esas alınız. Çalışmanın ^sunumunu yapıp ürün dosyanıza koyunuz.
ETKİNLİK SAYFA 88 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
Aşağıdaki boşluklara uygun iklim tiplerini yazınız.
Çok güzel teşekkürler :D
YanıtlaSilçok güzel olmuş sayenizde sınava çok iyi hazırlandım teşekkürler
YanıtlaSilgüzel paylaşım sağolun :D
YanıtlaSil