İNTERNET ARAŞTIRMASI SAYFA 19 LİSE COĞRAFYA 9.SINIF KİTABI
Yukarıda ünlü Türk denizcilerinden Pirî Reis hakkında kısa bilgi verilmiştir. Piri Reis haritacılık alanında da önemli bir yere sahiptir. Sizler de haritacılık tarihinde önemli olan diğer Türk bilim adamları ve çalışmaları hakkında İnternet ortamında araştırmalar yapınız ve çalışmalarınızı ürün dosyanıza koyunuz.
ESKİ TÜRKLERDE VE OSMANLILARDA HARİTACILIK
1076 yılında Kaşgarlı Mahmud (El Kaşgari) "Divanü-Lügat-it-Türk" (Türkçe sözlük) isimli bir yapıtında bir dünya haritası çizmiştir. Bu harita Orta Asya’nın büyük bir kısmını Çin ve Kuzey Afrika’yı içermektedir. Batıda ise Volga nehrini fazla geçmemektedir. Dünya'nın tepsi gibi düz ve yuvarlak olduğu kabul edilen bu dünya haritası, çeşitli ülkelerin birbirlerine göre konumu belirtilmiş bir kroki görünümündedir. O zamanki başkent Balasagun ise haritanın merkezindedir) Haritanın yazılara göre üst tarafı Güneşin doğduğu yön olan doğu seçilmişti.
1456 da Trablusgarplı İBRAHİM MÜRSEL (Mürsiyeli İbrahim) bir Türk denizcisi olarak Akdeniz haritası çizdi. 1460 yılında ise Güney Avrupa haritası yapmıştır.
EL İSTAHRİ (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri) (15. yüzyıl), "Kitab-ül masalik val mamalik" (Masallar ve Ülkeler) isimli yapıtında dünyanın çeşitli yerlerine ait 20 harita vardır.
Türk Amirali Piri Reis (1470–1554) Osmanlı donanmasının hâkim olduğu denizlere ait "Kitabı Bahriye" adında 1483 de yazdığı kitapta çeşitli liman, koy, körfez, kıyı, kale vb yerlere ait haritalarla bu denizlerdeki gemiciliğe ait akıntılar, sığ yerler, tehlikeli kayalık yerlere ait bilgileri de vermiştir. 1513 yılında Piri Reis Gelibolu'da ceylan derisi üzerine bir dünya haritası çizmiştir. 21 parçadan meydana gelen bu haritanın 65x90 cm lik bir paftası Topkapı müzesindedir. Colombus’un 1489 tarihli bir haritasından da yararlandığını söyleyen Piri Reis'in bu tarihte Amerika'nın içerlerini ve güney kutbundaki dağları da gösteren bu haritayı nasıl yaptığı bilim adamlarınca merak konusu olmuştur. Bu haritayı 1517 yılında Mısır'da Yavuz Sultan Selim'e takdim etmiştir.
Matrakçı Nasuh (Ölümü 1533) haritacı anlayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır. Sopa veya demirci çekici ile yapılan ve bir çeşit harp oyunu olan matrak (Mitrak) oyunu mucididir. Menazil (Hedefler) isimli yapıtında 16. yüzyılda yapılmış Anadolu atlası vardır. "Beyan-menazil-i sefer-i Irakeyn" ismindeki kitabında Kanuni'nin 1534 de Irak seferine katılarak İstanbul-Tebriz-Bağdat-Tebriz-Diyarbakır-Halep-İstanbul geçişi üzerinde fethedilen yerleri, kaleleri isim ve güzel haritalarla anlatır.
Kanuni Sultan Süleyman saltanatı sıralarında devlet hizmetine giren Sinop' lu bir aileye mensup sonradan Amiral olan Seydi Ali Reis (? —1563) deniz astronomisini ve deniz coğrafyasını çok iyi bilen bir bilgindi. Piri Reis'in donanmasını Basra'dan Süveyş'e getirme görevi verildi. Ancak bazı nedenlerden dolayı dört yıllık (1553–57) uzun ve maceralı bir yolculuktan sonra Edirne'ye dönebilmiştir. "Miratül Memalik" (Ülkelerin aynası) adlı yapıtı yazmıştır.
10 bölümlük bu kitapta yön bulma, azimut ve yıldızların yüksekliklerinin hesabı, zaman hesabı, takvim, güneş ve Ay'a bağlı tanımlanan yıllar, denizcilikte önemli bazı yıldızların doğmaları, batmaları ve adları, ünlü limanlarla adaların enlemleri, astronomiye ait bilgiler ve bazı limanların arasındaki uzaklıklar, Hint Okyanusundaki adalar, kıyılar, rüzgârlar, ünlü limanlar ve topografik coğrafya konularını içermektedir. Bir başka yapıtı "Mirat-ül Kâinat (Kâinatın aynası)67) kitabı da Farsça ve Arapça birçok kitaplardan derlenmiş olup bir çok astronomi aletinin tanımı ve kullanılışı, güneşin yüksekliği, yıldızların konumu, kıble, öğle zamanı saptanması, nehir genişliği saptanması, rubu tahtası ve usturlap’ın yapım ve kullanılışı konularını içermektedir. ). Seydi Ali Reis yerin yuvarlak olduğunu, dağların yüksekliğinin yerin yuvarlaklığını bozmayacağını söylemiş ve yer yarıçapının 1545 fersah olduğunu yazmış, ağır cisimlerin yerin merkezine doğru düştüklerini eklemiştir.
Osmanlı korsan reislerinden olan ve daha sonra Osmanlı donanması hassa reisleri arasına katılan Ali Macar reis tarafından 1567 de dokuz ceylan derisi üzerine çizilen 31x43 cm boyutlu yedi haritadan oluşan ve Topkapı müzesinde bulunan bir atlasta bulunan haritalar sıra ile:
1-Azak denizi, Karadeniz ve Marmara sahil kent ve limanlar. 2-Akdeniz, Eğe denizi, Mora yarım adası, Adriyatik sahilleri, Anadolu'nun bazı sahil kentleri, 3-Akdeniz, İtalya, Adriyatik sahilleri, Kuzey Afrika, 4-Batı Akdeniz, İberik yarımadası, Gaskonya körfezi, Kuzey Afrika, 5-İngiltere, İskoçya, Almanya sahilleri, 6-İstanbul Boğazı, Girit adası bir kısmı, Ege denizi, Adriyatik sahilleri, 7-Dünya haritasını çizmiştir. (Avusturalya yok)
Büyük Türk gezginlerinden Mehmet Âşık (1555-?) 21 yaşında geziye çıkarak 25 yıl içinde birçok ülke gezmiş ve gezi notları 1595 de "Menazır-ül Avalim" (Dünyanın görünümü) adıyla basılmıştır. 1590 da Menemenli Mehmet Reis’in çizdiği bir Akdeniz haritası Venedik'te Correr müzesindedir.
Benzer şekilde 16. yüzyılda Tunus' lu Hacı Ahmet’in Dünya haritası Venedik'te San Marco kütüphanesindedir.
Kâtip Çelebi (1609–1657) Girit seferi dolayısı ile (1645–46) haritaların nasıl yapıldığını öğrendi. En önemli yapıtı "Cihannüma" (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır. Beş haritalı, 75 sayfa olan ve 1648 de yazılmağa başlanan bu kitapta Dünyanın yuvarlaklığı üstüne kanıtlar verildikten sonra Japonya'dan Erzurum ve Irak'a kadar ülkelerin coğrafyasını, kısa tarihini, bitki ve hayvanlar âlemini anlatmaktadır.
1785 de Mustafa Resmi ipekli kumaş üzerine renkli yapılmış 0.70x1.20 m boyutlu Karadeniz ve Akdeniz haritasını çizdi (haritalarını, Mustafa: Amel-ressam hıfzı Enderun Hazret-i Sadrı Ali olarak imzalamıştır).
1803 de mükemmel ilk Türkçe atlas, Darüt-tabaati'l-Amire adını taşıyan basımevi müdürü Müderris Abdurrahman Efendi tarafından İstanbul'da basıldı. Bu atlas birçok kaynaklardan ve Avrupa'da yapılan atlaslardan yararlanılarak yapılmıştır. Atlasın başında 79 sayfalık astronomi ve coğrafya bilgilerini içeren bir bölüm bulunmakta, bunu renkli haritalar izlemektedir.
Yukarıda ünlü Türk denizcilerinden Pirî Reis hakkında kısa bilgi verilmiştir. Piri Reis haritacılık alanında da önemli bir yere sahiptir. Sizler de haritacılık tarihinde önemli olan diğer Türk bilim adamları ve çalışmaları hakkında İnternet ortamında araştırmalar yapınız ve çalışmalarınızı ürün dosyanıza koyunuz.
ESKİ TÜRKLERDE VE OSMANLILARDA HARİTACILIK
1076 yılında Kaşgarlı Mahmud (El Kaşgari) "Divanü-Lügat-it-Türk" (Türkçe sözlük) isimli bir yapıtında bir dünya haritası çizmiştir. Bu harita Orta Asya’nın büyük bir kısmını Çin ve Kuzey Afrika’yı içermektedir. Batıda ise Volga nehrini fazla geçmemektedir. Dünya'nın tepsi gibi düz ve yuvarlak olduğu kabul edilen bu dünya haritası, çeşitli ülkelerin birbirlerine göre konumu belirtilmiş bir kroki görünümündedir. O zamanki başkent Balasagun ise haritanın merkezindedir) Haritanın yazılara göre üst tarafı Güneşin doğduğu yön olan doğu seçilmişti.
1456 da Trablusgarplı İBRAHİM MÜRSEL (Mürsiyeli İbrahim) bir Türk denizcisi olarak Akdeniz haritası çizdi. 1460 yılında ise Güney Avrupa haritası yapmıştır.
EL İSTAHRİ (Ebu İshak İbrahim bin Muhammed el Farisi el İstahri) (15. yüzyıl), "Kitab-ül masalik val mamalik" (Masallar ve Ülkeler) isimli yapıtında dünyanın çeşitli yerlerine ait 20 harita vardır.
Türk Amirali Piri Reis (1470–1554) Osmanlı donanmasının hâkim olduğu denizlere ait "Kitabı Bahriye" adında 1483 de yazdığı kitapta çeşitli liman, koy, körfez, kıyı, kale vb yerlere ait haritalarla bu denizlerdeki gemiciliğe ait akıntılar, sığ yerler, tehlikeli kayalık yerlere ait bilgileri de vermiştir. 1513 yılında Piri Reis Gelibolu'da ceylan derisi üzerine bir dünya haritası çizmiştir. 21 parçadan meydana gelen bu haritanın 65x90 cm lik bir paftası Topkapı müzesindedir. Colombus’un 1489 tarihli bir haritasından da yararlandığını söyleyen Piri Reis'in bu tarihte Amerika'nın içerlerini ve güney kutbundaki dağları da gösteren bu haritayı nasıl yaptığı bilim adamlarınca merak konusu olmuştur. Bu haritayı 1517 yılında Mısır'da Yavuz Sultan Selim'e takdim etmiştir.
Matrakçı Nasuh (Ölümü 1533) haritacı anlayışı minyatüre uygulayan ilk ressamdır. Sopa veya demirci çekici ile yapılan ve bir çeşit harp oyunu olan matrak (Mitrak) oyunu mucididir. Menazil (Hedefler) isimli yapıtında 16. yüzyılda yapılmış Anadolu atlası vardır. "Beyan-menazil-i sefer-i Irakeyn" ismindeki kitabında Kanuni'nin 1534 de Irak seferine katılarak İstanbul-Tebriz-Bağdat-Tebriz-Diyarbakır-Halep-İstanbul geçişi üzerinde fethedilen yerleri, kaleleri isim ve güzel haritalarla anlatır.
Kanuni Sultan Süleyman saltanatı sıralarında devlet hizmetine giren Sinop' lu bir aileye mensup sonradan Amiral olan Seydi Ali Reis (? —1563) deniz astronomisini ve deniz coğrafyasını çok iyi bilen bir bilgindi. Piri Reis'in donanmasını Basra'dan Süveyş'e getirme görevi verildi. Ancak bazı nedenlerden dolayı dört yıllık (1553–57) uzun ve maceralı bir yolculuktan sonra Edirne'ye dönebilmiştir. "Miratül Memalik" (Ülkelerin aynası) adlı yapıtı yazmıştır.
10 bölümlük bu kitapta yön bulma, azimut ve yıldızların yüksekliklerinin hesabı, zaman hesabı, takvim, güneş ve Ay'a bağlı tanımlanan yıllar, denizcilikte önemli bazı yıldızların doğmaları, batmaları ve adları, ünlü limanlarla adaların enlemleri, astronomiye ait bilgiler ve bazı limanların arasındaki uzaklıklar, Hint Okyanusundaki adalar, kıyılar, rüzgârlar, ünlü limanlar ve topografik coğrafya konularını içermektedir. Bir başka yapıtı "Mirat-ül Kâinat (Kâinatın aynası)67) kitabı da Farsça ve Arapça birçok kitaplardan derlenmiş olup bir çok astronomi aletinin tanımı ve kullanılışı, güneşin yüksekliği, yıldızların konumu, kıble, öğle zamanı saptanması, nehir genişliği saptanması, rubu tahtası ve usturlap’ın yapım ve kullanılışı konularını içermektedir. ). Seydi Ali Reis yerin yuvarlak olduğunu, dağların yüksekliğinin yerin yuvarlaklığını bozmayacağını söylemiş ve yer yarıçapının 1545 fersah olduğunu yazmış, ağır cisimlerin yerin merkezine doğru düştüklerini eklemiştir.
Osmanlı korsan reislerinden olan ve daha sonra Osmanlı donanması hassa reisleri arasına katılan Ali Macar reis tarafından 1567 de dokuz ceylan derisi üzerine çizilen 31x43 cm boyutlu yedi haritadan oluşan ve Topkapı müzesinde bulunan bir atlasta bulunan haritalar sıra ile:
1-Azak denizi, Karadeniz ve Marmara sahil kent ve limanlar. 2-Akdeniz, Eğe denizi, Mora yarım adası, Adriyatik sahilleri, Anadolu'nun bazı sahil kentleri, 3-Akdeniz, İtalya, Adriyatik sahilleri, Kuzey Afrika, 4-Batı Akdeniz, İberik yarımadası, Gaskonya körfezi, Kuzey Afrika, 5-İngiltere, İskoçya, Almanya sahilleri, 6-İstanbul Boğazı, Girit adası bir kısmı, Ege denizi, Adriyatik sahilleri, 7-Dünya haritasını çizmiştir. (Avusturalya yok)
Büyük Türk gezginlerinden Mehmet Âşık (1555-?) 21 yaşında geziye çıkarak 25 yıl içinde birçok ülke gezmiş ve gezi notları 1595 de "Menazır-ül Avalim" (Dünyanın görünümü) adıyla basılmıştır. 1590 da Menemenli Mehmet Reis’in çizdiği bir Akdeniz haritası Venedik'te Correr müzesindedir.
Benzer şekilde 16. yüzyılda Tunus' lu Hacı Ahmet’in Dünya haritası Venedik'te San Marco kütüphanesindedir.
Kâtip Çelebi (1609–1657) Girit seferi dolayısı ile (1645–46) haritaların nasıl yapıldığını öğrendi. En önemli yapıtı "Cihannüma" (Dünyayı gösteren) coğrafya alanında doğu görüşten batı görüşe geçişte bir dönüm noktasıdır. Beş haritalı, 75 sayfa olan ve 1648 de yazılmağa başlanan bu kitapta Dünyanın yuvarlaklığı üstüne kanıtlar verildikten sonra Japonya'dan Erzurum ve Irak'a kadar ülkelerin coğrafyasını, kısa tarihini, bitki ve hayvanlar âlemini anlatmaktadır.
1785 de Mustafa Resmi ipekli kumaş üzerine renkli yapılmış 0.70x1.20 m boyutlu Karadeniz ve Akdeniz haritasını çizdi (haritalarını, Mustafa: Amel-ressam hıfzı Enderun Hazret-i Sadrı Ali olarak imzalamıştır).
1803 de mükemmel ilk Türkçe atlas, Darüt-tabaati'l-Amire adını taşıyan basımevi müdürü Müderris Abdurrahman Efendi tarafından İstanbul'da basıldı. Bu atlas birçok kaynaklardan ve Avrupa'da yapılan atlaslardan yararlanılarak yapılmıştır. Atlasın başında 79 sayfalık astronomi ve coğrafya bilgilerini içeren bir bölüm bulunmakta, bunu renkli haritalar izlemektedir.
Yorumlar
Yorum Gönder