TÜRKİYE EKONOMİSİNİN SEKTÖREL DAĞILIMI SAYFA 79 KONUYA BAŞLARKEN LİSE 11.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 3.SINIF
1.Yaşadığınız çevrede hangi ekonomik faaliyetler yaygındır? Bu faaliyetlerin gelişmesinde neler etkili olmuştur? Söyleyiniz.
2.Ülke yönetiminde görev almış olsaydınız hangi sektörlerin gelişmesine öncelik tanırdınız? Sebebini tartışınız.
3.Ülkemizin kalkınmasında, tarım sektörünün önemini araştırınız.
Tarım nüfusumuzun büyük bir bölümü için geçim kaynağıdır.Tarım sanayi için gerekli olan hammaddeleri ve gıda ihtiyacını karşılar, ülkemiz tarımsal ürün ihracatından gelir elde eder.
Üretim, pazarlama, dağıtım gibi birimlerden meydana gelen bir fabrika düşününüz. Fabrikanın faaliyetlerini ideal bir biçimde devam ettirebilmesi için bu birimlerin koordineli ve istikrarlı bir şekilde varlığını sürdürmesi gerekir. Herhangi birinde yaşanacak olan problem diğer birimlerin de işleyişini olumsuz yönde etkileyecektir. Örnekteki gibi ülkemiz ekonomisi de koordineli bir biçimde varlığını sürdürmesi gereken birimlerden oluşur. Farklı iş kollarını kapsayan birimler tarım, sanayi ve hizmet sektörü olarak adlandırılır. Atatürk tüm sektörlerde dengeli gelişmenin önemini “Ben, ekonomik hayat denince; ziraat, ticaret, sanayi faaliyetlerini ve bütün bayındırlık işlerini, birbirinden ayrı düşünülmesi doğru olmayan bir bütün sayarım.” sözüyle ifade etmiştir. Sadece bir sektörde gelişmenin yeterli olmadığı, örneğin, sanayide gelişme sağlanırken tarım sektöründe de gelişmenin esas olduğu Atatürk’ün bu ifadelerinden anlaşılmaktadır.
Aşağıdaki grafikleri inceleyerek ülkemiz ekonomisinin sektörel dağılımını görelim.
ETKİNLİK SAYFA 79 LİSE 11.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 3.SINIF
Sektörlerin ülke ekonomisi içindeki oranı ülkelerin gelişmişlik düzeyi hakkında önemli fikirler verir. Geri kalmış ülkelerde tarım sektörünün ülke ekonomisi içindeki oranı yüksekken hizmet ve sanayi sektörlerinin payı düşüktür. Gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerde ise durum bunun tam tersidir.
%65,5 HİZMET
%24,4 SANAYİ
%10,1 TARIM
Yukarıdaki bilgilerden ve grafikten yararlanarak Türkiye’nin gelişmişlik düzeyini tartışınız.
ÜLKEMİZ EKONOMİSİNDE ELDE EDİLEN GELİRİN BÜYÜK KISMI HİZMET VE SANAYİ SEKTÖRÜNDEN ELDE EDİLMEKTEDİR. ÜLKEMİZ BU ÖZELLİĞİ İLE GELİŞMİŞ ÜLKELER GRUBUNA GİREBİLİR.FAKAT ÜLKEMİZDE SANAYİDE ÇALIŞANLARIN ORANI DÜŞÜK OLDUĞU İÇİN VE TARIM SEKTÖRÜNDE ÇALIŞANLARIN ORANI YÜKSEK OLDUĞU İÇİN ÜLKEMİZ ÇALIŞAN NÜFUSUN EKONOMİK FAALİYET KOLLARINA DAĞILIMINA GÖRE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER GRUBUNA GİRMEKTEDİR.
A.ÜLKEMİZ EKONOMİSİ HANGİ SEKTÖRLERDEN OLUŞUR? COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Belli bir yere ulaşmak için trafikte seyreden bir araç düşününüz. Aracın gideceği yere ulaşabilmesi; aracın donanımı, trafik yoğunluğu, hava durumu, aracın yükü gibi çeşitli şartlara bağlı olarak değişir. Bu şartların olumlu olması, aracın gideceği yere zamanında ve sağlıklı bir şekilde ulaşmasını sağlarken olumsuz olması ise tam tersi bir durum ortaya çıkarır. Ülkemizin ekonomisi de örnekte olduğu gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak şekillenir. Bu durumu etkileyen faktörlerin neler olduğunu aşağıdaki şemayı inceleyerek görelim.
B.TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Coğrafi konum
Yeryüzü şekilleri
İklim özellikleri
Nüfus
1. Coğrafi Konum TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Herhangi bir ülkenin dünya üzerindeki yeri o ülkenin coğrafi konumunu ifade eder. Coğrafi konum, bir yerdeki nüfus, yerleşme, ekonomi vb. faaliyetleri etkiler.
Coğrafi konumun Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisini aşağıdaki etkinliği yaparak görelim.
ETKİNLİK SAYFA 80 – 1 TABLO COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Aşağıdaki tabloda Türkiye’nin coğrafi konumu ile ilgili bazı faktörler ve bu faktörlerden bir tanesinin ekonomiye katkısı açıklanmıştır. Siz de diğer faktörlerin etkisini tablodaki boşluklara yazınız.
| Coğrafi konum özellikleri | Ekonomiye katkısı |
| Üç tarafının denizlerle çevrili olması ve boğazlara sahip olması | Karadeniz’e komşu ülkeler ile diğer ülkeler arasındaki deniz ticareti boğazlar yoluyla yapılır ve böylece ülkemize stratejik önem kazandırır. Turizm yoluyla çeşitli gelirler elde edilir. |
| Önemli/stratejik enerji ve yer altı kaynaklarına sahip olması ve bu kaynaklar bakımından zengin ülkelere komşu olması | Sanayi için gerekli olan hammadde ve enerji kaynaklarına kolayca erişilebilir. Komşu ülkelerin sahip olduğu petrol ve doğalgazın dünya pazarlarına ulaştırılmasında ülkemiz önemli bir yere sahiptir. |
| Farklı mevsimlerin yaşanması | Turizm faaliyetleri için önemli avantajlar sağlar. Buna bağlı olarak Ege ve Akdeniz kıyılarında plaj turizmi gelişirken yükseltinin kış sporları için uygun olduğu dağlarda ise kayak turizmi gelişir. |
| Asya, Avrupa ve Afrika Kıtalarının birbirine en fazla yaklaştığı yerde olması | Bu kıtalar arası ulaşımı sağlayan önemli karayolları ülkemizden geçer. Bu durum ülkemize strateji önem kazandırır. Bu kıtalar arasındaki ulaşım bağlantısını ülkemiz kurar. |
| Doğu ve Batı medeniyetlerinin buluşma noktasında yer alması | Ülkemize kültür turizmi faaliyetleri açısından avantaj sağlar. Ülkemizde hem doğu hem de batı medeniyetlerine ait tarihi eserleri görebilmek mümkündür. |
| Bulunduğu bölgeye göre zengin su kaynaklarına sahip olması | Ülkemiz hidroelektrik enerji potansiyeli bakımından Avrupa’da 3. sıradadır. Ayrıca Ortadoğu’nun can damarı olan Fırat ve Dicle kaynaklarını ülkemizden alır ve bu durum ülkemizin stratejik önemini arttırmaktadır.Tarımsal faaliyetler üzerinde etkili olur. |
ETKİNLİK SAYFA 80 - 2 COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Türkiye’nin 26 - 45 doğu boylamları ile 20 - 25 kuzey enlemleri arasında yer aldığını düşününüz. Bu yeri atlasınızdan tespit ederek aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1.Ülkemizde yapılan ekonomik faaliyetler bugünkünden farklı olur muydu? Sebebini belirtiniz?
Farklı olurdu. Nedeni öncellikle şimdikinden daha farklı iklim koşullarına sahip olurdu. Bu durum ülkemizin bitki örtüsünü, toprak özelliklerini ve dolayısıyla ülkemizdeki ekonomik faaliyetleri etkiler ve bugünkünden farklı olurdu.
2.Bu konum Türkiye’nin ekonomisini nasıl etkilerdi? Açıklayınız.
Coğrafi konumuzdan kaynaklanan avantajlar olmazdı, stratejik ve ekonomik önemimiz azalırdı. Ekonomik alanlarda günümüzdeki kadar çeşitlilik olmazdı. Turizm, iklim ve bitki örtüsü çeşitliliği olmazdı. Bugünkünden daha farklı ekonomik sektörler gelişme gösterirdi.
2.Yeryüzü Şekilleri TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Yeryüzü şekilleri, ekonomik faaliyetleri büyük ölçüde etkilemektedir. Düz alanlar çeşitli kolaylıklar sağladığından ekonomik faaliyetler için en fazla tercih edilen yerlerdir.
Ülkemiz arazilerinin büyük bir kısmının dağlık ve engebeli olması tarım, sanayi, ulaşım başta olmak üzere birçok ekonomik faaliyeti olumsuz yönde etkilemiştir. Buralarda yapılan ekonomik faaliyetlerde giderler artmakta ve verimlilik düşmektedir. Bunun yanında yükselti de ekonomik faaliyetleri etkilemektedir. Örneğin, yükseltinin 1500 m’den fazla olduğu alanlar tarımsal faaliyetlerde verimin azaldığı yerlerdir.
Yükselti ve engebenin az olduğu yerler ekonomik faaliyetleri olumlu yönde etkilemiştir. Kıyı ovaları ile yükseltinin 500 m’den az olduğu ovalarda çok çeşitli tarım ürünleri yetiştirilmekte ve yüksek verim elde edilmektedir. Ham maddesi tarıma dayanan sanayi kolları bu alanlarda yoğunlaşmıştır. Ülkemizdeki ekonomik faaliyetlerin önemli bir kısmı bahsedilen yerlerdedir.
ETKİNLİK SAYFA 81 COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Yandaki grafikte Türkiye arazisinin yükselti basamaklarına göre oranı verilmiştir. Ön bilgilerinizden ve atlasınızdan faydalanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1.Türkiye arazisinin ne kadarında verimli bir şekilde tarım yapılabilir? Bu araziler Türkiye’nin nerelerinde yoğunlaşmıştır?
2.Türkiye’de arazinin ne kadarı, tarımda verimin azaldığı ve yerleşmenin zorlaştığı kuşakta yer alır? Bu araziler Türkiye’nin nerelerinde yoğunlaşmıştır?
3.İklim TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Sadece çöl ikliminin görüldüğü bir bölgede yaşadığınızı düşününüz. Acaba zeytin, incir, turunçgil, çay gibi çok çeşitli tarım ürünlerini yetiştirebilir miydiniz? Bu ürünlere dayalı sanayi faaliyetleri gelişir miydi? Bu alanda hidroelektrik santralleri kurmak mümkün olur muydu? Şüphesiz bu faaliyetleri gerçekleştirmeniz oldukça güç olurdu. Çünkü iklim bir yerde yapılan ekonomik faaliyetler üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. İklim ülkemizdeki ekonomik faaliyetleri doğrudan ya da dolaylı şekilde etkilemiştir. Ülkemizin mevcut konumundan kaynaklanan farklı iklim özellikleri ekonomik faaliyetlerin de çeşitlenmesini sağlamıştır. İklimin ülkemizdeki ekonomik faaliyetler üzerindeki etkisini bazı örneklerle inceleyelim.
İklim çeşitliliği, ülkemizde çok çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesine imkân sağlamıştır. Tarım ürünlerinin çeşitliliği ve üretimin fazla olması, tarıma dayalı endüstri kollarının da gelişmesini sağlamıştır. Ürünlerin bir kısmı yurt içinde tüketilirken bir kısmı da (fındık, incir, tütün vb.) ihraç edilerek ekonomiye katkı sağlanır.
Ülkemizin turistlik faaliyetleri üzerinde iklimin önemli rolü vardır. Farklı mevsimlerin yaşanması önemli avantajlar sağlar. Buna bağlı olarak Ege ve Akdeniz kıyılarında plaj turizmi gelişmişken yükseltinin kış sporları için uygun olduğu dağlarda ise kayak turizmi gelişmiştir.
Turizme bağlı olarak oluşan iş kolları ülkemiz için önemli bir gelir kaynağıdır. Bu yolla her yıl ülkemize önemli miktarda döviz sağlanmaktadır. Örneğin, 2005 yılında turizm sektöründen 18,1 milyar dolar gelir elde edilmiştir.
Ülkemizde ikim şartlarının uygun olduğu yerlerde orman örtüsü ve buna bağlı olarak çeşitli sanayi faaliyetleri gelişmiştir.
İklim şartları sanayi faaliyetlerinin gelişmesinde önemli bir role sahiptir. Özellikle uygun iklim şartlarının yaşandığı, ulaşım ve pazarın da uygun olduğu yerlerde sanayi faaliyetleri yoğunlaşmıştır.
İklim şartlarının ekonomi üzerindeki olumsuz etkisini asgari düzeye indirmek için hangi önlemler alınabilir?
Tarım da sulama yaygınlaştırılabilir. Enerji hatları yerin altına taşınabilir. Farklı turizm türleri ve farklı bitki türleri geliştirilebilir. Yollarımızda iyileştirmeler yapılabilir.
ETKİNLİK SAYFA 83 - 1 TABLO DOLDURMA COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Aşağıdaki tabloda Türkiye’nin ekonomisini etkileyen iklim olaylarından birisi açıklanmıştır. Siz de diğer iklim olaylarının olumlu ve olumsuz etkisini tablodaki boşluklara yazınız.
| Olay | Olumlu etkisi ve bu etkinin görüldüğü yer | Olumsuz etkisi ve etkinin görüldüğü yerler |
| Kar yağışlarının yoğun görülmesi | Kış sporlarının gelişmesine bağlı olarak turizm gelirlerin artması. Bu etkiler yaygın olarak Bursa, Kayseri, Bolu, Erzurum, Kars illerinde görülür. | Ulaşımda zorlukların yaşanması, bazı işletmelerin maliyetinin artması, açık havada çalışılan tesislerin üretime ara vermesi. Bu etkiler genellikle ülkemizin doğusunda görülür. |
| Güneşlenme süresinin uzun olması | Deniz turizmin gelişmesini, ısıtma maliyetlerinin düşmesini, güneş enerjisi potansiyelinin fazla olmasına yol açar. Akdeniz ve Ege kıyıları ile İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. | Kuraklık yaşanmasına neden olur. Akdeniz ve Ege kıyıları ile İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. |
| Yaz mevsiminin yağışsız geçmesi | Deniz turizmin gelişmesini sağlar. Yaz kuraklığı isteyen tarım ürünlerinin yetişmesine imkân tanır. Akdeniz,Ege, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. | Kuraklığın ve orman yangınlarının artmasına neden olur. Akdeniz,Ege, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. |
| Yıl boyunca yağışın görülmesi | Su kaynakları zenginleşir, hidroelektrik potansiyeli artar, gür ormanlar gelişebilir. Karadeniz kıyılarımızda görülür. | Ulaşım zorlaşır, sel ve heyelan olayları artar. Karadeniz kıyılarımızda görülür. |
| Donma olayının yaşanması | Kış turizminin gelişmesini sağlar, Doğu Anadolu başta olmak üzere deniz etkisinden uzak iç kesimlerde görülür. | Ulaşım zorlaşır, tarımsal üretim ve ekonomi de kayıplar ortaya çıkar. Doğu Anadolu başta olmak üzere deniz etkisinden uzak iç kesimlerde görülür. |
4. Nüfus TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Ekonomik faaliyetlerin yürütülmesinde nüfus ve özellikleri önemli bir faktördür. Ülkemiz genç ve dinamik bir nüfusa sahiptir. Fakat istihdam sıkıntısının yaşanması, nüfus artış hızının ve bağımlı nüfus oranın fazla olması ekonomiyi olumsuz yönde etkilemektedir. Buna karşın nüfusun eğitilerek nitelikli hâle gelmesi ve istihdamın sağlanması durumunda ülkemiz için nüfus, önemli bir zenginlik olacaktır.
ETKİNLİK SAYFA 83 - 2 COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Yan tarafta Türkiye’nin 2000 yılına ait nüfus piramidi görülmektedir. Piramide bakarak;
1.Nüfusun yaş yapısı hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Ülkemiz genç ve dinamik bir nüfusa sahiptir. Yaşlı nüfus oranı azdır.
2.Nüfusun yaş yapısının ülkemiz ekonomisine sağladığı avantajlar ve dezavantajlar
nelerdir? Tartışınız.
İstihdam sıkıntısının yaşanması, nüfus artış hızının ve bağımlı nüfus oranın fazla olması ekonomiyi olumsuz yönde etkilemektedir. Buna karşın nüfusun eğitilerek nitelikli hâle gelmesi ve istihdamın sağlanması durumunda ülkemiz için nüfus, önemli bir zenginlik olacaktır. Ülkemiz genç ve dinamik bir nüfusa sahiptir.
C. TÜRKİYE’NİN EKONOMİ POLİTİKALARI SEKTÖREL DAĞILIMI NASIL ETKILEMİŞTİR?
Turistik amaçlı bir geziye çıkacağınızı düşününüz. Gideceğiniz güzergâhı, nerede ne kadar kalacağınızı bir plan dâhilinde belirleyerek geziye çıkarsınız. Tüm bunlar seyahatinizi sağlıklı bir şekilde yapabilmeniz içindir. Herhangi bir plan yapmadan çıkacağınız seyahatte çeşitli sıkıntılar yaşayabilirsiniz. Bu örnekte olduğu gibi devletler de ekonomik faaliyetlerini yürütürken önceden bazı planlar yaparlar. Bu planların tamamı ekonomi politikalarını oluşturur.
Ülkemizde uygulanan ekonomi politikalarının amacı; doğal ve beşerî kaynakları en iyi şekilde kullanmak, istihdamı arttırmak, dengeli gelir dağılımı oluşturmak ve ekonomik ilişkileri yürüterek istikrarlı kalkınmayı sağlamaktır. Bu amaçla Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar farklı dönemlerde çeşitli çalışmalar yapılmıştır.
1.1923 - 1932 Dönemi
Cumhuriyet kurulduktan sonra ekonomik kalkınmanın sağlanması için çeşitli çalışmaların yapılması gerekiyordu. Bu amaçla 17 Şubat 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır. Kongrede; devletin ekonomiyi özendirici ve düzenleyici olarak etkili olması kararlaştırılmış, siyasi bağımsızlığın ekonomik bağımsızlıkla güçlendirilmesi hedef alınmıştır. Cumhuriyetin ilk beş yılında yapılan uygulamalar bu kongrede alınan kararlara göre şekillenmiştir.
Bu dönemde tarım ve sanayi alanında da önemli gelişmeler yaşanmış, bu sektörleri destekleyecek politikalar izlenmiştir. Bunun için 1925 yılında aşar vergisi kaldırılmış, 1926 yılında da tarımda makineleşmenin sağlanması için teşvikler verilmiştir. Ziraat Bankası vasıtasıyla çiftçilere kredi imkânı sağlanmıştır. Sanayi kuruluşlarının teşviki ve korunması için 1927 yılında Teşviki Sanayi Kanunu ve Gümrük Kanunu çıkarılmıştır.
1929 yılında bütün dünyayı sarsan ekonomik bunalım nedeniyle büyük ölçüde devletçilik politikası uygulanmaya başlanmış, yabancı rekabete karşı korunmak için yüksek gümrük vergileri konulmuştur.
2.1932 - 1950 Dönemi
Bu dönemde, ülke sanayisinin temelini oluşturacak yatırımların gerçekleştirilmesi için karma ekonomi sistemi ve o dönem için dünyada kabul edilen sanayi planlarının uygulanması benimsenmiştir.
Devletin ekonomideki etkinliğini arttırmak için 1933 yılında Sümerbank kurulmuştur. Özel sermaye birikiminin yetersizliği nedeniyle Türkiye, 1933 yılında devletçilik yoluyla sanayileşme politikasına geçmiştir. Planlı sanayileşmeyi sağlamak için 1933-1937 yılları arasında I. Beş Yıllık Sanayi Planı, 1938-1942 yılları arasında da II. Beş Yıllık Sanayi Planları uygulanmıştır. Fakat II. Dünya Savaşı nedeniyle bu plan gerçekleşememiştir. Bundan dolayı savaş ekonomisi (yatırımların azaltılıp kaynakların daha çok savunma amaçlı kullanılması) uygulanmış ve Millî Ekonomiyi Koruma Kanunu çıkarılmıştır. Savaş sonrasında ekonomide devletçilik politikasının etkisi azaltılmaya çalışılmıştır. 1947 yılında hazırlanan liberal karakterli bir kalkınma planı 1948-1952 yılları arasında uygulanmıştır.
3.1950 - 1960 Dönemi
Türkiye’de ekonomik kalkınmanın en hızlı yaşandığı dönemlerden biridir. Ekonomide devletin etkisi azaltılmıştır. Altyapı çalışmalarına önem verilmiş, ayrıca önemli kara yolları, sulama, liman, enerji projeleri hayata geçirilmiş ve Türkiye âdeta bir şantiye görünümü kazanmıştır. Tarımda önemli gelişmeler sağlanmış fakat sanayiye yeterince önem verilmemiştir.
4.1960’tan Sonraki Dönem
Türkiye'de 1960'tan itibaren ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın hızlandırılması amacıyla kalkınma planlarının uygulanması fikri benimsenmiş, buna bağlı olarak 30 Eylül 1960 tarihinde başbakanlığa bağlı Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) kurulmuştur.
5. Beş Yıllık Kalkınma Planları
1962 yılında yapılan ve bir yıl uygulanan kalkınma planının başarılı olması üzerine beş yıllık kalkınma planları hazırlanmış ve ilk plan 1963 - 1967 yılları arasında uygulanmıştır. Bu tarihten günümüze kadar dokuz tane kalkınma planı hazırlanmış ve son plan da 2007-2013 yıllarını kapsayacak şekilde düzenlenmiştir.
Kalkınma planları ile ekonominin sektörel dağılımı, ithalat, ihracat, yatırımlar, kamu harcamaları önceden belirlenen hedefler doğrultusunda gerçekleştirilmektedir.
Türkiye'deki planlama yaklaşımının en belirgin özelliği özel kesimi yatırıma teşvik etmesidir. 1980 sonrasında devlet imalat sanayisi yatırımlarını önemli ölçüde azaltmış, altyapı yatırımlarına ağırlık vermiştir.
24 Ocak kararları ile devletin ekonomiye müdahalesi azaltılmıştır. 1983 yılından itibaren de ekonomide dışa açılma süreci başlamış, giderek bölgesel ve küresel etkilere daha açık hâle gelmiştir. 1982 Anayasası da planlı kalkınmayı ve planların devlet tarafından hazırlanmasını hükme bağlamıştır.
6. Türkiye’de Mekânsal Farklılıklara Yönelik Uygulamalar ve Teşvik Politikaları
Ülkemiz içinde mekânsal farklılıklardan dolayı her yerin eşit düzeyde gelişmesi mümkün değildir. Şartların uygun olduğu alanlar fazla gelişirken uygun olmadığı yerler ise daha az gelişir.
Mekânlar arasındaki gelişmişlik seviyesinin büyük ölçüde farklılık göstermesi çeşitli problemlere neden olur. Bunun için ülkemizin gelişmemiş yörelerinde yapılacak yatırımları özendirmek ve dengeli kalkınmayı sağlamak için teşvik uygulamaları yapılmaktadır. Bu uygulamalar ile vergi indirimi veya ertelemesi, arsa temini, araç gereç alımında gümrük vergisi, KDV indirimi veya muafiyeti, ucuz enerji gibi çeşitli kolaylıklar sağlanmaktadır.
Ülkemizde teşvik politikaları 1927 tarihli "Teşviki Sanayi Kanunu"na kadar uzanmaktadır. 1924, 1927 ve 1951 yılında çıkarılan kanunlarla sanayi yatırımları, teşvik edilmiştir. Çeşitli dönemlerde teşvik politikası uygulamaları devam etmiş, 2005 yılında Teşvik Yasası’nın kapsamı genişletilerek 49 il bu yasa kapsamına alınmıştır. 2006 yılının sonlarına kadar bu illerde yaklaşık 164 bin kişi istihdam edildi.
ETKİNLİK SAYFA 85 COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Aşağıda Türkiye’de millî gelirin farklı yıllara ait sektörel dağılımı verilmiştir. Buna göre;
1.Türkiye ekonomisinin sektörel dağılımında uygulanan ekonomik politikaların etkisi nasıl olmuştur? Tartışınız.
Tablolar incelendiğinde özellikle Cumhuriyetin ilk yıllarında tarımsal faaliyetler ön plana çıkmakta bu yıllardan sonra özellikle 1950 den sonra sanayi ve hizmet sektörünü geliştirmeye yönelik politikalar ön plana çıkmakta ve bu değişim sonucunda tarımsal pay azalmış sanayi ve hizmet sektöründe artışlar gözlenmiştir.
2.Yıllara bağlı olarak en fazla değişim hangi sektörde olmuştur? Bu değişim neyi ifade eder? Söyleyiniz.
Şekillerdeki rakamlar incelendiğinde en fazla değişim tarımsal sektörde gözlenmekte bu değişim ülkemizin yavaş yavaş tarım toplumu özelliğinden kurtularak sanayileşme yolunda adımlar attığının gelişmeye yönelik hamleler gösterdiğinin bir göstergesidir.
%45 den %16 lara kadar gerilemiş buradaki gerileme sanayi ve hizmet sektörünün etkin bir konuma geldiğinin bir göstergesi ülkenin geliştiğinin bir işaretidir.
3.Sektörlerdeki değişimi göz önüne alarak Türkiye ekonomisinin geleceğe yönelik sektörel dağılımı hakkında senaryolar oluşturunuz.
Tarım sektörünün ekonomi içinde payı giderek azalacaktır. Sanayi ve özellikle de hizmet sektörlerinin payı giderek artacaktır.
ETKİNLİK SAYFA 86 COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Teşvik politikalarını uygulayan bir yönetici olduğunuzu düşününüz.
1.Ülkemizin nerelerine teşvik politikası uygulardınız? Niçin? Tartışınız.
Ülkemizin işsizliğin fazla olması nedeniyle göç veren ve geri kalmış yörelerine teşvik politikaları uygulardık.
Ülkemizin işsizliğin fazla olması nedeniyle göç veren ve geri kalmış Doğu Anadolu ,bölgelerine ,Doğu Karadeniz İç Anadolu’nun ön plana çıkamamış şehirlerine ,Güney doğu Anadolu bölgelerine teşvik politikaları uygulardık. Belirli illerde yapılacak yatırımlara sağlanacak vergi ve sigorta primi teşvikleri, enerji desteği ve bedelsiz arsa temini ile yeni yatırım sahaları açılacak, yatırımlarla burada yaşayan insanlara iş imkanları sağlanacak ve gelir düzeylerini yükseltecektir. Böylece yöre insanlarının başka bölgelere göçü de önlenmiş olacaktır.Bölge gelişecek kentleşecek diğer sektörlerin gelişmesi sağlanacak.
2.Hangi sektörün gelişmesi için teşvik uygulardınız? Söyleyiniz.
Öncelikle fazla işçi çalıştıran sektörler başta olmak üzere (Tekstil , turizm gibi) , teşvik verilen bölgedeki doğal kaynakları değerlendirebilecek yani bölgedeki tarım, hayvancılık, madencilik faaliyetlerinin gelişmesini sağlayacak sektörlere teşvik uygulardık. Bölgedeki doğal kaynaklarla uyumlu yatırımlar teşvik politikalarında öncelikli olurdu.
3.Yapacağınız uygulamada ne tür kolaylıklar sağlardınız? Sebeplerini tartışınız.
Bedava ya da ucuz arsa ile vergi indirimi veya ertelemesi, araç gereç alımında gümrük vergisi, KDV indirimi veya muafiyeti, ucuz enerji gibi çeşitli kolaylıklar sağlardık. Bunlar yatırımcıyı teşvik ederek yatırım yapılmasını kolaylaştırmaktadır.
4.Yakın çevrenize hangi sektöre teşvik uygulanmasını isterdiniz? Bunda bulunduğunuz yerin hangi özelliğini dikkate alırdınız? Söyleyiniz.
Yakın çevremizdeki doğal kaynakları değerlendirebilecek yani bölgedeki tarım, hayvancılık, madencilik faaliyetlerinin gelişmesini sağlayacak ve fazla istihdam sağlayacak sektörlere teşvik uygulardık.
İNTERNET ARAŞTIRMASI SAYFA 86 COĞRAFYA 11 LİSE 3.SINIF
Teşvik kapsamındaki illeri tespit ederek Türkiye dilsiz haritası üzerine yerleştiriniz.
Teşvik uygulamalarının yakın illerden bir tanesine sağlayacağı katkıları araştırarak çalışmanızı, sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız.
5084 Sayılı Yasa İle Teşvik Kapsamındaki Kapsamın da ki İller ( 36 il)
Kırşehir Bayburt Sinop Şanlıurfa Giresun Mardin Amasya Aksaray Uşak Adıyama Malatya Kars Sivas Van Tokat Iğdır Diyarbakır Yozgat Afyon Ardahan Batman Hakkari Erzincan Bingöl Osmaniye Bitlis Düzce Şırnak Çankırı Muş Siirt Ağrı Gümüşhane Ordu Erzurum Bartın
5350 Sayılı Yasa İle Teşvik Kapsamındaki Kapsamın daki (13 il)
Artvin Niğde Çorum Rize Elazığ Trabzon Kastamonu Tunceli Kütahya Karaman Kahramanmaraş Kilis Nevşehir
2.kısım için teşvik kapsamındaki ilde yada çevresinde meydana gelen istihdam olanakları gerek o ilde gerekse çevre bölgesinde ekonomik kalkınmaya katkı sağlar .Yakın illerden bu bölgeye işçi akışı meydana gelir şeklinde faydalar yazılabilir…
Yorumlar
Yorum Gönder