ETKİNLİK SAYFA 60 LİSE COĞRAFYA 12.SINIF KİTABI
Aşağıdaki şemada coğrafi bölgeleri oluşturan faktörler verilerek bunlardan yeryüzü şekillerine etkisi açıklanmıştır. Siz de diğer faktörlerin bölge sınıflandırmasını nasıl etkilediğini araştırınız.
Yeryüzü Şekilleri
Coğrafi bölgelerin özelliklerini doğrudan ve dolaylı olarak belirleyen başlıca faktörlerden biri de yeryüzü şekilleridir. Örneğin, Karadeniz kıyısı boyunca uzanan Kuzey Anadolu Dağları ile Akdeniz kıyılarımız boyunca uzanan Toros Dağları, ülkemizin dağlık ve engebeli alanları arasında yer alır. Buna karşılık İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da plato ve ovalar geniş yer kaplar. Doğu Anadolu; yüksek dağları, çoğu yerde lav örtülerinden oluşan platoları ve 2000 metre ortalama yükseltisiyle ülkemizin diğer bölgelerinden ayrılır. Ege Bölgesi'nde ise kıyıya dik uzanan orta yükseklikteki dağlar ile bunlar arasında denize açılan geniş çöküntü ovaları bulunur. Yeryüzü şekilleri aynı zamanda iklim, bitki örtüsü, ulaşım, tarım alanları ve yerleşmeyi dolaylı yönden etkiler. Bu faktörler de bölge sınırları belirlenirken göz önünde bulundurulmuştur.
Beşerî ve Ekonomik Özellikler
Ekonomik faaliyetlerin çeşitliliği coğrafi bölgelerin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır. Örneğin, Marmara Bölgesi'nde sanayi ve ticaret ön plandayken Karadeniz Bölgesi'nde tarım ve balıkçılık, İç Anadolu Bölgesi'nde tahıl üretimi ve küçükbaş hayvancılık, Akdeniz Bölgesi'nde ise tarım ve turizm faaliyetleri ön plana çıkmıştır.
Nüfusun dağılışı, yoğunluğu, miktarı, ekonomik faaliyetlerin çeşidi, dağılışı, ticari özellikleri bir bölgenin sınırlarının belirlenmesinde dikkate alınan diğer kriterlerdir. Örneğin, Karadeniz Bölgesi'nde nüfus, kıyı şeridine toplanmıştır fakat bölgede dağlık alanların yoğunluğundan dolayı dağınık yerleşmeler hâkimdir. İç Anadolu Bölgesi'nde ise nüfus, su kaynaklarının çevresinde toplanmıştır ve bölgeye toplu yerleşmeler hâkimdir. Nüfusun önemli bir bölümü şehirlerde yaşar. Bu şekilde her bölgenin genel bir nüfus ve yerleşme özelliği vardır.
Konum
Bölgelerin belirlenmesinde en önemli faktör, coğrafi konumdur. Bir bölgenin ülke içindeki yeri, komşu ülkelere, denizlere, ana yollara olan yakınlığı ona farklı özellikler kazandırır. Örneğin; Karadeniz Bölgesi, Karadeniz kıyıları boyunca uzanır. İç Anadolu Bölgesi'nin ise denize kıyısı yoktur.Bu nedenle Karadeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında iklim,yerleşme ve ekonomik faaliyetler bakımından farklılıklar görülür. Karadeniz bölgesi ülkemizin kuzeyinde Karadeniz kıyıları boyunca uzanır. Marmara bölgesi, ülkemizin kuzeybatısında Marmara denizinin etrafında yer alır. Ege bölgesi ülkemizin batısında Ege denizi boyunca uzanır. Akdeniz bölgesi ülkemizin güneyinde Akdeniz boyunca uzanır. Güneydoğu Anadolu bölgesi ülkemizin güneydoğusunda yer alır ve Suriye ve Irak’a komşudur. Doğu Anadolu bölgesi ülkemizin doğusunda yer alır. Doğu Anadolu, doğuda Ermenistan, Gürcistan Nahcıvan ve İran ile Güneydoğu'da Irakla komşudur. Kuzeyde Kuzey Anadolu dağları ile Karadeniz bölgesinden, Güneyde Güneydoğu Toroslar ile Güneydoğu Anadolu bölgesinden ayrılır. İç Anadolu bölgesi, ülkemizin orta kesiminde yer alır ve Güneydoğu Anadolu bölgesi hariç bütün bölgelere komşudur.
İklim ve Bitki Örtüsü
Coğrafi bölgelerin oluşmasında etkili olan diğer bir özellik, iklimdir.
İklim; toprak yapısını, bitki örtüsünü, su kaynaklarını etkilediği gibi, nüfusun dağılışı ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkilidir. Örneğin; Karadeniz Bölgesi'nin kıyı kesiminde etkili olan, nemli iklimin sayesinde bol yağış ve yıkanmış toprak isteyen ürünlerin yetişmesi, ormanların geniş yer kaplaması ve akarsuların bol su taşıması mümkün olmuştur.İklim coğrafi bölgelerin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır. Karadeniz bölgesinde genel olarak Karadeniz iklimi görülür ve buna bağlı olarak Bitki örtüsü gür ormanlardan oluşur. En fazla yağış alan bölgemizdir ve en fazla orman varlığına sahip olan bölgemizdir. Marmara bölgesinde Karadeniz, Akdeniz ve Yazı Kurak Karasal iklim görülür ve buna bağlı olarak bitki örtüsü maki, orman ve bozkırlardan oluşur. Ege bölgesinde kıyı kesiminde yer alan Ege bölümünde Akdeniz iklimi ve bitki örtüsü olarak maki, garig ve kızılçam ormanları; İç Batı Anadolu bölümünde Yazı Kurak Karasal iklim ve bitki örtüsü olarak bozkır ve yer yer ormanlar
görülür. Akdeniz bölgesinde Akdeniz iklimi ve bitki örtüsü olarak maki, garig ve kızılçam ormanları görülür.Güneydoğu Anadolu bölgesi Akdeniz iklimi ve Yazı Kurak Karasal iklim görülür ve bitki örtüsü olarak bozkırlar görülür.En kurak bölgemizidir ve orman varlığı bakımından en fakir bölgemizdir. Doğu Anadolu bölgesi sıcaklık değerlerinin en düşük olduğu bölgemizdir. İklim olarak yüksek alanlarda yazı yağışlı karasal iklim ve bu iklimin görüldüğü yerlerde çayırlar ve karaçam ormanları;
yükseltisi az olan alanlarda yazı kurak karasal iklim ve bozkır bitki örtüsü görülür.
Aşağıdaki şemada coğrafi bölgeleri oluşturan faktörler verilerek bunlardan yeryüzü şekillerine etkisi açıklanmıştır. Siz de diğer faktörlerin bölge sınıflandırmasını nasıl etkilediğini araştırınız.
Yeryüzü Şekilleri
Coğrafi bölgelerin özelliklerini doğrudan ve dolaylı olarak belirleyen başlıca faktörlerden biri de yeryüzü şekilleridir. Örneğin, Karadeniz kıyısı boyunca uzanan Kuzey Anadolu Dağları ile Akdeniz kıyılarımız boyunca uzanan Toros Dağları, ülkemizin dağlık ve engebeli alanları arasında yer alır. Buna karşılık İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da plato ve ovalar geniş yer kaplar. Doğu Anadolu; yüksek dağları, çoğu yerde lav örtülerinden oluşan platoları ve 2000 metre ortalama yükseltisiyle ülkemizin diğer bölgelerinden ayrılır. Ege Bölgesi'nde ise kıyıya dik uzanan orta yükseklikteki dağlar ile bunlar arasında denize açılan geniş çöküntü ovaları bulunur. Yeryüzü şekilleri aynı zamanda iklim, bitki örtüsü, ulaşım, tarım alanları ve yerleşmeyi dolaylı yönden etkiler. Bu faktörler de bölge sınırları belirlenirken göz önünde bulundurulmuştur.
Beşerî ve Ekonomik Özellikler
Ekonomik faaliyetlerin çeşitliliği coğrafi bölgelerin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır. Örneğin, Marmara Bölgesi'nde sanayi ve ticaret ön plandayken Karadeniz Bölgesi'nde tarım ve balıkçılık, İç Anadolu Bölgesi'nde tahıl üretimi ve küçükbaş hayvancılık, Akdeniz Bölgesi'nde ise tarım ve turizm faaliyetleri ön plana çıkmıştır.
Nüfusun dağılışı, yoğunluğu, miktarı, ekonomik faaliyetlerin çeşidi, dağılışı, ticari özellikleri bir bölgenin sınırlarının belirlenmesinde dikkate alınan diğer kriterlerdir. Örneğin, Karadeniz Bölgesi'nde nüfus, kıyı şeridine toplanmıştır fakat bölgede dağlık alanların yoğunluğundan dolayı dağınık yerleşmeler hâkimdir. İç Anadolu Bölgesi'nde ise nüfus, su kaynaklarının çevresinde toplanmıştır ve bölgeye toplu yerleşmeler hâkimdir. Nüfusun önemli bir bölümü şehirlerde yaşar. Bu şekilde her bölgenin genel bir nüfus ve yerleşme özelliği vardır.
Konum
Bölgelerin belirlenmesinde en önemli faktör, coğrafi konumdur. Bir bölgenin ülke içindeki yeri, komşu ülkelere, denizlere, ana yollara olan yakınlığı ona farklı özellikler kazandırır. Örneğin; Karadeniz Bölgesi, Karadeniz kıyıları boyunca uzanır. İç Anadolu Bölgesi'nin ise denize kıyısı yoktur.Bu nedenle Karadeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında iklim,yerleşme ve ekonomik faaliyetler bakımından farklılıklar görülür. Karadeniz bölgesi ülkemizin kuzeyinde Karadeniz kıyıları boyunca uzanır. Marmara bölgesi, ülkemizin kuzeybatısında Marmara denizinin etrafında yer alır. Ege bölgesi ülkemizin batısında Ege denizi boyunca uzanır. Akdeniz bölgesi ülkemizin güneyinde Akdeniz boyunca uzanır. Güneydoğu Anadolu bölgesi ülkemizin güneydoğusunda yer alır ve Suriye ve Irak’a komşudur. Doğu Anadolu bölgesi ülkemizin doğusunda yer alır. Doğu Anadolu, doğuda Ermenistan, Gürcistan Nahcıvan ve İran ile Güneydoğu'da Irakla komşudur. Kuzeyde Kuzey Anadolu dağları ile Karadeniz bölgesinden, Güneyde Güneydoğu Toroslar ile Güneydoğu Anadolu bölgesinden ayrılır. İç Anadolu bölgesi, ülkemizin orta kesiminde yer alır ve Güneydoğu Anadolu bölgesi hariç bütün bölgelere komşudur.
İklim ve Bitki Örtüsü
Coğrafi bölgelerin oluşmasında etkili olan diğer bir özellik, iklimdir.
İklim; toprak yapısını, bitki örtüsünü, su kaynaklarını etkilediği gibi, nüfusun dağılışı ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkilidir. Örneğin; Karadeniz Bölgesi'nin kıyı kesiminde etkili olan, nemli iklimin sayesinde bol yağış ve yıkanmış toprak isteyen ürünlerin yetişmesi, ormanların geniş yer kaplaması ve akarsuların bol su taşıması mümkün olmuştur.İklim coğrafi bölgelerin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır. Karadeniz bölgesinde genel olarak Karadeniz iklimi görülür ve buna bağlı olarak Bitki örtüsü gür ormanlardan oluşur. En fazla yağış alan bölgemizdir ve en fazla orman varlığına sahip olan bölgemizdir. Marmara bölgesinde Karadeniz, Akdeniz ve Yazı Kurak Karasal iklim görülür ve buna bağlı olarak bitki örtüsü maki, orman ve bozkırlardan oluşur. Ege bölgesinde kıyı kesiminde yer alan Ege bölümünde Akdeniz iklimi ve bitki örtüsü olarak maki, garig ve kızılçam ormanları; İç Batı Anadolu bölümünde Yazı Kurak Karasal iklim ve bitki örtüsü olarak bozkır ve yer yer ormanlar
görülür. Akdeniz bölgesinde Akdeniz iklimi ve bitki örtüsü olarak maki, garig ve kızılçam ormanları görülür.Güneydoğu Anadolu bölgesi Akdeniz iklimi ve Yazı Kurak Karasal iklim görülür ve bitki örtüsü olarak bozkırlar görülür.En kurak bölgemizidir ve orman varlığı bakımından en fakir bölgemizdir. Doğu Anadolu bölgesi sıcaklık değerlerinin en düşük olduğu bölgemizdir. İklim olarak yüksek alanlarda yazı yağışlı karasal iklim ve bu iklimin görüldüğü yerlerde çayırlar ve karaçam ormanları;
yükseltisi az olan alanlarda yazı kurak karasal iklim ve bozkır bitki örtüsü görülür.
Yorumlar
Yorum Gönder